Türkiye'nin Karikatür Tarihi

Buradasınız

Yaşa 16 Ocak 2022

türkiye, karikatür, tarih, dergi

Türkiye’de mizah ve karikatür her zaman çok gündemde olan ve komik olmasının ötesinde güncel konuları yansıtan da bir yapıya sahiptir. Ülkemizde yazılı basının gelişmesiyle neredeyse eş zamanlı olarak kendisine yer bulmaya başlayan karikatürler, zaman içerisinde değişen toplum şartlarına bağlı olarak şekil almışlar, yeni karakterler çıkarmışlar, dergilerle kendilerini ifade etmişler ve her daim bir şekilde gündemde kalmayı başarmışlardır. Haydi gel biraz gerilere gidelim ve tozlu raflarda Türkiye’nin karikatür tarihine damga vuran yayınlarını birlikte hatırlayalım.

Osmanlıdan günümüze

türkiye, karikatür, tarih, dergi, diyojen

Karikatür tarihimiz çok daha eskilere dayansa da toplumsal bir yapı ve kültürel bir öğe olarak karikatürlerin görünmeye başlandığı yıllar 1850’li yıllara denk geliyor. O dönemde matbaacılığın iyice gelişmeye başladığı Osmanlı topraklarında basılan karikatür dergilerinden biri Diyojen’di. Yayın hayatına 1869-1873 yılları arasında devam eden dergi, daha önceleri farklı yayınlar çıksa da ilk siyasi mizah dergisi olarak karikatür tarihimizdeki yerini aldı. Teodor Kasab tarafından çıkarılan dergi, döneminde yüksek tirajı ile de dikkat çekiyordu.

Akbaba

türkiye, karikatür, tarih, dergi, akbaba

Türkiye’de karikatür tarihi denilince bunu siyasi mizah tarihinden ayırmak çok da mümkün olmuyor. 1922 yılında yayın hayatına başlayan Akbaba dergisi de buna benzer bir yapıda piyasaya sunulmuştu. Dönemin edebiyat dünyasının önde gelen isimlerinden Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon imzası taşıyan dergi, 1977 yılına kadar kesintili de olsa yayınlarını sürdürmüştü. Bir edebiyat-karikatür dergisi karışımı olan dergi, güncel konulardaki karikatürleri ile dikkat çekiyordu.

Marko Paşa

türkiye, karikatür, tarih, dergi, marko paşa

Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve Mustafa Mim Uykusuz gibi dev isimlerin yazar kadrosunda yer aldığı ve 1946 yılında yayınlarına başlayan Marko Paşa dergisi de karikatür tarihimize damga vuran yapımlar arasındaydı. Oldukça yüksek tiraja sahip olan ve halka yakın mizah anlayışı ile dikkat çeken yapım, dönemin önde gelen siyasi isimleri ile de dalga geçen bir yapıya sahipti. Kadrosundaki isimlerin verdiği güçle sadece çizgilerle değil, içerik ve yazılarıyla da döneminin ötesinde bir yayın olarak tarihteki yerini almıştı.

Gırgır

türkiye, karikatür, tarih, dergi, gırgır

Türk mizah tarihi ve karikatürü denilince akla gelen ilk dergilerden biri olan Gırgır, bugün bile hafızalara kazınan karakterleri ve çizerleri bizlere kazandırmıştı. 1972 yılında yayınlarına başlayan dergi, öncelikle ünlü çizer Oğuz Aral’ın Gün gazetesindeki köşesinde şekillenmeye başladı. Ardından gelen talepler üzerine önce gazete ile birlikte ek olarak dağıtıldı ve ardından bağımsız bir yayına dönüştü. Uzun süre yayınlarına devam eden yapım güncel konularla ilgili yapılan karikatürleri ile çok beğeni toplamıştı.

Çarşaf

türkiye, karikatür, tarih, dergi, çarşaf

1975 tarihinde yayınlarına başlayan Çarşaf, ilk olarak Gırgır’a bir rakip olarak düşünülse de ardından özgün yapısı ile kendisine farklı bir yer buldu. Dönemin ünlü gazetesi Hürriyet’in sahibi Erol Simavi tarafından hazırlanan dergi, Gırgır’ın sarı renk ağırlıklı baskısı karşısında tamamen renklendirilmiş bir yapıyla sunuluyor ve bu yapısıyla okurlar gözünde farklılaşıyordu. Uzun bir süre yayınlansa da güçlü çizer kadrosu zaman içerisinde dağılan dergi sona erdi.

Fırt

türkiye, karikatür, tarih, dergi, fırt

Türk mizah tarihi denilince akla gelen ilk yayınlardan biri olan Fırt dergisi, Gırgır ekibiyle aynı kadroda yayınlanıyordu. 1976 yılında ilk sayısıyla okurla buluşan dergi, Altan Erbulak, Halit Kıvanç, Müjdat Gezen, Uğur Dündar ve Sezen Aksu gibi isimlerin ön ayak olmasıyla kendi yoluna devam etti ve Tekin Aral yönetiminde karikatürleri ile fark yarattı. Gündeme dair çizgileri ve karikatürleri ile dikkat çeken yapım uzun süre yayın hayatına devam etse de bir süre sonra kalitesini kaybederek sessizce ortadan kayboldu.

Avni

türkiye, karikatür, tarih, dergi, avni

Oğuz Aral’ın efsane karakteri olan Avni ve onun dergisi 1990 yılında yayın hayatına başladı. Aral’ın ofisinde çalışan bir çocuktan esinlenerek hayata geçirdiği Avni, daha sonrasında Avanak Avni olarak da anıldı ve Türk karikatür tarihinin belki de en bilinen karakterlerinden biri oldu. Zıpır, yaramaz ama aynı zamanda hafif de anlamayan bir karaktere sahip olan Avni, zaman zaman dokundurmaları ile de okurlar tarafından çok sevildi.

Leman

türkiye, karikatür, tarih, dergi, leman

Türkiye’de karikatürlerin geniş kitleler tarafından sevilmesi ve özellikle gençler arasında benimsenmesini sağlayan dergilerden biri de Leman’dı. Önceleri bir kafe olarak hayatına başlayan ve burada stand-up gösterileri ile yapan gençlerin sahne aldığı mekan, zamanla bir karikatür dergisine dönüştü ve bugün bildiğimiz çok sayıda karikatüristi bizlere kazandırdı. 1991 yılında yayınlarına başlayan dergi Gırgır ekibinin de gücüyle hızla büyüdü ve zaman içerisinde bağımsızlığını da kazandı. Özellikle siyasi gündeme dair göndermeleri ile çok ses getirdi.

Penguen

türkiye, karikatür, tarih, dergi, penguen

Türk karikatür tarihine adını altın harflerle yazdıran Penguen de en çok satan haftalık mizah dergileri arasındaydı. 2007 yılında Leman’dan ayrılan Metin Üstündağ, Bahadır Baruter, Selçuk Erdem, Erdil Yaşaroğlu ve diğer arkadaşları tarafından hayata geçirildi. Akıl dolu karikatürler ve hem siyasi hem de gündemle ilgili çok komik ve dokunduran esprilerin yer aldığı dergi aynı zamanda kapakları ile de oldukça dikkat çekiyordu. Kendi içinden bugün efsane olan isimleri de çıkaran dergi, çok sayıda hukuki davaya da maruz kalınca kapanmak zorunda kaldı.

YORUM YAP

CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
4 + 12 =
Bu basit matematik problemini çözün ve sonucu girin. Ör: 1+3 için 4 giriniz.