Tarih boyunca büyük salgınlar devletleri, toplumları ve insanları derinden etkilemiş, kimi salgınlar gelip geçmiş kimileri ise ağır hasarlar bırakmıştır. Jüstinyen Vebası’ndan Çiçek Hastalığı’na, İspanyol Gribi’nden Ebola’ya, AIDS’ten Domuz Gribi’ne kadar birçok büyük salgın farklı kıtalarda ortaya çıkarak dünyanın diğer bölgelerinde ölümlere neden olmuştur. Dünyayı derinden etkileyen ve büyük yıkımlara neden olan salgınlara birlikte göz atalım.
Jüstinyen Vebası
Tarihin bilinen ilk salgınlarından olan Jüstinyen Vebası, adını MS 527-565 yılları arasında hükümdarlığını sürdüren Bizans İmparatoru Justinian’dan almıştır. Justinian döneminde Konstantinopolis, bir eğlence ve kültür merkezi haline gelmiş ve Bizans İmparatorluğu, Orta Doğu’dan Batı Avrupa’ya uzanan toprakları kontrol ederek en büyük boyutuna ulaşmıştır. Tüm bu gelişmelere rağmen veba mikrobunu taşıyan farelerin neden olduğu salgın karşısında şehir çaresiz kalmış, karantina ilan edilmesine ve şehre giriş çıkışların engellenmesine rağmen ağır kayıplar yaşanmıştır.
Veba
Tarihte Kara Ölüm olarak da anılan Asya’dan Avrupa’ya gelerek ardında büyük yıkım bırakan veba, tahminlere göre Avrupa nüfusunun yarısından fazlasını (ölüm sayısının 25-30 milyon aralığında olduğu tahmin edilmektedir), dünya nüfusunun ise %10’unu yok etmiştir. 1346-1353 yılları arasında tüm Avrupa’yı etkileyen salgın, 1665 yılında Londra Büyük Veba salgını olarak İngiltere’yi etkilemiştir. 1720-1721’de Fransa’nın Marsilya kentinde yaşanan veba olaylarının Batı Avrupa’daki son büyük veba salgını olduğu düşünülmektedir.
Çiçek hastalığı
Çiçek hastalığının kökeni bilinmemektedir. Çiçek hastalığının, mumyalarda bulunan çiçek hastalığı benzeri bir döküntüye dayanarak M.Ö. 3. yüzyılda Mısır İmparatorluğu’na kadar uzandığı düşünülmektedir. Çiçek hastalığına açıkça benzeyen bir hastalığın en erken yazılı tanımı M.S. 4. yüzyılda Çin’de, erken yazılı açıklamalar ise 7. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Çiçek hastalığının küresel yayılımı, medeniyetlerin büyümesi ve yayılması, keşifler ve yüzyıllar boyunca ticaret yollarının genişlemesi ile sürmüş ve ortalama olarak, her 10 kişiden 3’ünün ölümüne neden olmuştur. Hastalık, hayatta kalanlarda ise ciddi yara izleri bırakmıştır.
Kolera
Kolera, Vibrio Cholerae bakterisinin üzerine bulaştığı yiyecek veya suyun yutulmasından kaynaklanan akut ishal enfeksiyonudur. Kolera, Hindistan’daki Ganj deltasından dünyaya yayılmış bir diğer pandemik hastalıktır. 1800’lü yılların ilk çeyreğinde pandemik bir salgına dönüşen koleranın ilk altı pandemisi, tüm kıtalarda milyonlarca insanın ölümüne neden olurken, yedinci pandemi 1961’de Güney Asya’da başlamış ve 1971’de Afrika’ya ulaşmıştır. Hastalık en son olarak 1977’de Somali’de görülmüştür. Bu tarihin ardından herhangi bir vakaya rastlanmamıştır.
İspanyol Gribi
Tarihin en ölümcül salgınlarından olan 1918 İspanyol gribi salgını, dünya çapında tahmini 500 milyon insanı -gezegenin nüfusunun yaklaşık üçte birini- etkilemiş ve yaklaşık 675.000’i Amerikalı olmak üzere tahmini olarak 20 milyon ila 50 milyon insanın ölümüne yol açmıştır. İlk olarak Amerika’da ortaya çıkan grip salgını, Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği günlerde ABD’den Avrupa’ya savaşmaya giden askerler aracılığıyla Avrupa Kıtası’na taşınmıştır. Salgının ortaya çıktığı ve yayıldığı dönemde vatandaşlara maske takmaları emredilmiş, okullar, tiyatrolar ve işletmeler kapatılmıştır.
AIDS
Acquired Immune Deficiency Syndrome’un (Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) kısaltması olan AIDS, HIV virüsünün (Human Immunodeficiency Virus-İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) neden olduğu hastalıktır. HIV, kan ve korunmasız cinsel temas yoluyla bulaşarak vücudun çeşitli dokularına yerleşebilen ancak esas etkilerini bağışıklık sistemi üzerinde gösteren bir virüstür. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, salgının başlangıcından bu yana 70 milyondan fazla insan HIV ile enfekte olmuş ve yaklaşık 35 milyon insan AIDS’ten ölmüştür.
Ebola
Ebola virüsü, tedavi edilmezse ölümcül olan akut bir hastalıktır. İlk olarak 1976’da, Güney Sudan’da ve Kuzey Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki Mongala eyaletindeki Yambuku’da eşzamanlı ortaya çıkmıştır. Hastalık adını Zaire’deki Ebola Nehri yakınında bulunan bir köyden almaktadır. Batı Afrika’daki 2014-2016 yılları arasındaki salgın, virüsün ilk 1976’da keşfedilmesinden bu yana en büyük Ebola salgını olarak tarihe geçmiştir. Salgın Gine’de başlamış ve daha sonra kara sınırları boyunca Sierra Leone ve Liberya’ya taşınmıştır.
SARS
Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS), SARS-CoV adı verilen virüsün neden olduğu viral bir solunum hastalığıdır. SARS ilk olarak Şubat 2003’te Asya’da görülmüştür. SARS küresel salgını Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya’ya yayılmış; Çin’in Guandong bölgesinden sonra özellikle Hong-Kong, Tayvan, Kanada, Singapur gibi ülkeleri etkilemiştir. Dünya Sağlık Örgütü, dünyada 2.960 SARS vakası tespit etmiş, bu vakalardan 1425’inin iyileşmiş olduğunu ancak 119 vakanın ise öldüğünü duyurmuştur.
Domuz Gribi
Domuz Gribi adıyla bilinen salgın hastalığa neden olan virüs, uzun ve karmaşık bir evrim sürecinin sonunda ortaya çıkmıştır. Pandemik İnfluenza A (H1N1) virüsünün neden olduğu domuz, kuş ve insan grip virüslerinin bir karışımı olan yeni grip türüdür. İlk defa 2009 yılı Mart ayında Meksika’da insanlar arasında görülmeye başlayan grip salgını, hızla dünyaya yayılmış ve Dünya Sağlık Örgütü 11 Haziran 2009’da pandemi alarmı vermiştir. Dünya Sağlık Örgütü’nün 16 Ekim 2009 tarihli raporuna göre, dünyada 191 ülke hastalıktan etkilenmiş, toplam 399 binin üzerinde domuz gribi vakası kayıtlara geçmiş, bunlardan 4.735’i ölümle sonuçlanmıştır.
YORUM YAP