Bugün Türkiye Cumhuriyeti’ne giden yolun en önemli dönemeçlerinden biri olan, Türk demokrasisinin tohumlarının atıldığı ve yeni Türk devletine uzanan zorlu mücadelenin çetin adımlarından biri sayılan 23 Nisan. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı ve Büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün dünyada ilk ve tek olarak çocuklara armağan ettiği bayramın günü. Milli mücadeleyi başlatmak üzere 19 Mayıs 1919 günü Samsun’dan başlayan yolculuğun en önemli duraklarından da biri olan 23 Nisan 1920’ye giden yolda yaşananları, bu güzel bayramda hatırlamaya ne dersiniz?
İlk ateş yakılıyor
Atatürk’ün Ordu Müfettişi olarak, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a adım atmasından yaklaşık bir sene sonra içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasına kadar giden yol oldukça zor ve çetin olmuştur. Dünyanın gördüğü en büyük savaşlardan biri olan ve Cihan Harbi olarak da adlandırılan I. Dünya Savaşı’nda Almanya önderliğinde yenilmiş olan İttifak Ülkeleri arasında Osmanlı İmparatorluğu da vardı. Savaşın ardından imzalanan Paris Antlaşması, kaybeden ülkelere birçok ağır koşulu beraberinde getirmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun da imzacısı olduğu Sevr Antlaşması ile imparatorluk bağımsızlığını yitirmişti. Buna karşı gelen ve boyunduruğu kabul etmeyen Osmanlı Subayları, bu kaderi değiştirmek için çareler arıyordu. Daha önce Trablusgarp ve Çanakkale Savaşlarında büyük başarılar göstermiş, zeki ve cesur bir Osmanlı Subayı olan Mustafa Kemal da bu isimler arasındaydı ve bu çöküşü durdurmak için harekete geçmeye kararlıydı. İlk adımını ise 19 Mayıs 1919’da Samsun’a giderek atmıştı. Artık Anadolu’nun toparlanma ve yeniden bağımsızlığını ilan etmesinin ilk ateşi yakılmıştı. Mustafa Kemal’in Samsun’daki ilk adımı, bunu izleyen kısa dönemde yayınlanan Amasya Tamimi, Sivas ve Erzurum Kongreleri, bir ulusun özgürlüğüne giden yolun da ilk basamaklarıydı.
Millet uyanıyor
Mustafa Kemal, ne yapılması gerektiğini çok iyi biliyordu. Öncelikle ortaya çıkan karşı duruşu ve isyanları toparlaması gerekiyor, asayişi yeniden sağlayıp tüm silahlı güçlerini bir çatı altında toplaması gerektiğini düşünüyordu. Samsun’a adımını attıktan sonra kısa sürede burayı toparlayarak Amasya’ya geçti. 21-22 Haziran gecesi Amasya Tamimi olarak bilinen bildirge yayınlandı. Burada “Vatanın bütünlüğü, milletin istikbali tehlikededir” ifadesi ise hızlı bir toparlanmanın kaçınılmaz olduğunu, bunun için Erzurum ve Sivas’ta milli kongreler gerçekleştirilmesi gerektiğini ifade ediliyordu. İlk adım Erzurum’da toplanacak ve işgal altında olmayan illerden gelecek delegelerle yapılacak bir kongreydi. Şehre yakın iller olan Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van’dan gelen toplam 62 kişinin katıldığı kongre 23 Temmuz-7 Ağustos tarihleri arasında düzenlenmiş, burada manda ve himayenin asla kabul edilmeyeceği açıklanmış, Milli Sınırlar ilan edilmiş ve bu yeni savaş dönemini yönetecek bir milli ve geçici hükümet kurulmasına karar verilmiştir. Bu kongrenin diğer bir önemi de Mustafa Kemal’in sivil olarak katıldığı ilk toplantı olmasıdır.
Sivas’ta direniş başlıyor
Artık somut adımlar atılmasının ve dağınık haldeki birliklerin nasıl toparlanacağı, nasıl hareket edileceği ve bundan sonraki yol haritasının ne olacağı konusunda karar vermeye gelmişti. Bu amaçla Erzurum Kongresi’nde alınan kararların hızla hayata geçirilmesi için bir kongre daha yapılmasına karar verildi. Her ilden ve sancaktan 3 temsilci görevlendirilmesi isteniyor ve bu kişilerin 4 -11 Eylül arasında Sivas’ta bir araya gelmesi talep ediliyordu. Kongrede sert tartışmalar yaşanıyor olsa da herkes Türk milletinin esareti kabul etmeyeceği, işgale uğrayan toprakların bir an önce kurtarılmasının kaçınılmaz olduğunu, bunun için çareler araması gerektiği konularında birleşiyordu. Bu kongre, daha sonrasında Millet Meclisi’nin kurulması ve Cumhuriyetin ilan edilmesini de sağlayacak Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilk doğal kurultayı olarak kabul edilmektedir.
Millet meclisine giden yol açılıyor
Bundan sonra sıra bu yeni oluşumu yönetecek, savaş dönemi esnasında nasıl hareket edileceğine karar verecek ve savaş sonrasında ülkenin gidişatına yön verecek bir yönetim mekanizması kurmaya gelmişti. Mustafa Kemal bu hedefler ve fikirlerle 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. Kafasında yeni bir ülkenin sınırlarını çizmiş, Misak-ı Milli’yi oluşturmuş ve bir sonraki aşama için nasıl harekete geçeceğini kararlaştırmıştı. Tüm bunlar yaşanırken İstanbul’da bulunan meclis kapanıyor ve düşman askerleri İstanbul’da karaya asker çıkarmaya başlamıştır. Artık ülkenin kaderi Ankara’daydı. Yurdun dört bir yanına yapılan duyurularla Ankara’da bir meclisin toplanacağı ve yepyeni bir döneme girileceği duyuruldu. O dönemde büyük yokluklar yaşayan Ankara’da, eski ve inşaatı bitmemiş bir binada, gaz lambaları altında toplanan 115 kişi, uzun tartışmalar sonucunda bir meclis çatısı altında birleşmeye karar verdi. Aralarında askerler, öğretmenler, hukukçular, doktorlar ve tüccarların bulunduğu bu 115 kişi 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni kurdu. Daha sonrasında Birinci Meclis olarak kabul edilen bu oluşum, 1920-1923 tarihleri arasında, Cumhuriyetin ilanına kadar büyük zorluklarla vatanı kurtaracaktı. Birbirinden farklı düşüncelere sahip olan ancak vatanın kurtarılması ve yeni bir ülkenin kurulması gerektiği fikrinde birleşen bu milletvekilleri, milli egemenlik ülküsü etrafında Türkiye Cumhuriyeti’ne giden yolu açmıştı.
23 Nisan çocukların bayramı oluyor
Türk tarihi açısından çok önemli bir gün olan 23 Nisan, aynı zamanda dünyadaki ilk ve tek çocuk bayramıdır. Bu büyük ve kutlu günü hayatta en çok sevdiği ve değer verdiği çocuklara hediye etmek isteyen Mustafa Kemal, meclisin açılışından hemen bir yıl sonra bu hayalini de gerçekleştirmiştir. 23 Nisan’ın çocuk bayramı olarak ilan edildiği gün 23 Nisan 1921’dir. Meclisin 1. yaşında milli bayram olarak edilen bu gün, ilerleyen yıllarda çocuk bayramı olarak kabul edilmiştir.
23 Nisan'ın Milli Bayram Addine Dair Kanun, Birinci Büyük Millet Meclisi'nin açılışından tam bir yıl sonra, 23 Nisan 1337 (23 Nisan 1921) yılında kabul edildi, kanun 2 Mayıs 1337'de (2 Mayıs 1921) ise Ceridei Resmiye'de (Resmi Gazete) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İki maddeden oluşan kanunun birinci maddesinde, "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk yevmi küşadı olan 23 Nisan günü milli bayramdır.", ikinci maddesinde ise "Tarihi kabulünden muteber olan işbu kanunun icrasına Büyük Millet Meclisi memurdur." ifadesi yer alır.
YORUM YAP