Genel olarak çocukluk döneminde başlayan ve ilerleyen yaşlarda toplum içerisinde, okulda ya da iş hayatında çok farklı duygusal sorunlarla karşılaşılmasına neden olan otizm, bir bireyin beyninin algı kapasitesini etkileyen ve etkileşim-iletişim sorunlarına neden olan bir durumdur. Kendi belirlediği bir alan dışına çıkamayan ve sürekli tekrarlayan davranış kalıpları sergileyen bir duygudurum yaratan otizm, nedeni tam olarak bilinmeyen ve farklı semptomlar ile kendisini gösterir. Dünya Otizm Farkındalık Günü’nde otizmin ne olduğu, tanısı ve tedavisine dair bilgileri bu yazımızda topladık.
Otizm nedir?
Tıp dilindeki adı Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan ve halk arasında kısaca otizm olarak bilinen bu durum, hayatın ilk yıllarında ortaya çıkan nöro-gelişimsel bir farklılık olarak kabul edilir. Genel olarak beyin yapısının ve onun fonksiyonel işlemlerinin bazı sinir sistemi sorunlarına bağlı olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Yapılan birçok farklı araştırmaya rağmen otizme tam olarak neyin neden olduğu bilinmemektedir. Burada hem genetik hem de çevresel bazı faktörlerin etkisi olduğu düşünülür ve hastalığın ekonomik statü ve durumla doğrudan doğruya hiçbir ilgisi yoktur. Bu nedenle hemen her coğrafyada, ırkta ve sosyal ekonomik seviyede görülmektedir. Genel olarak 3 yaşından itibaren başlayarak hayat boyu devam edebilir. Kişinin sözel ya da görsel şekilde iletişim kurmasını engelleyen otizm, genel olarak erkeklerde kızlara göre daha fazla görülür. Bunun yanında otizm vakalarının yüzde 70 kadarında zeka geriliği de olabilmektedir. Bunun tam tersi olarak da yüzde 10’unda üstün zeka özellikleri ortaya çıkabilir. Otizm, zaman zaman dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, epilepsi gibi farklı zihin rahatsızlıkları ile birlikte görülebilmektedir.
Otizm belirtileri nelerdir?
Otizm belirtileri kişiden kişiye göre değişebilir ve birçok farklı hastalık ya da rahatsızlıkla benzerlik gösterebilir. Ancak genel olarak iletişim ve etkileşim kurmada sıkıntısı olan, sosyal etkileşim kurmada zorluklar çeken, göz teması kuramayan, oyun oynayamayan ya da sadece kendi başına oynayan, birçok kişide normal olarak kabul edilen mimik ve jestleri yapamayan, sürekli aynı hareketleri ve sözleri tekrarlayan, kendi kendine konuşan çocuklara dikkat edilmelidir. Otizmli çocuklar ağırlıklı olarak hayali ve sembolik oyunlar kuramaz. Bunun yerine basit, sürekli kendi içinde tekrarlayan, rutin hareketlerin olduğu oyunları tercih ederler. İsimleri seslenildiğinde herhangi bir tepki vermezler. Çevreleri ile ilgilenmezler, sevilip, öpülmek ve sarılmaktan hoşlanmazlar. Topluluk içerisinde kendi akranları ile diyalog kurmazlar. Oldukça ağır düzen takıntıları vardır. Bazı objelere aşırı bağlanabilirler. Sıklıkla yeme ve uyku bozuklukları gösterirler. Tehlike, acı gibi anormal durumlara karşı tepkisiz kalabilirler. Aşırı korkuları ve tepkileri olabilir.
Otizmin nedenleri nelerdir?
Otizmin kabul edilen tek ve net bir nedeni bulunmamaktadır. Bu hastalıkta hem genetik faktörlerin hem de çevresel etkenlerin etkisi bulunduğu düşünülmektedir. Çocukluk döneminde yapılan aşıların otizme neden olduğu konusunda kesin bir bilgi ve araştırma bulunmamaktadır. Son yıllarda otizmli çocukların sayısında ciddi oranlarda artış görülmektedir. Bazı araştırmalar ekran bağımlılığının ve karşısında geçirilen sürenin etkisi olduğunu düşünmektedir. Bazı durumlarda ve otizm vakaların spektrum bozukluğu Rett sendromu veya kırılgan X sendromu (FXS), yani diğer adıyla frajil X sendromu denilen genetik bir bozuklukla ilişkilendirilmektedir. Diğer bir görüş de beyin hücreleri arasındaki etkileşimde meydana gelen sorunların bu hastalığa neden olduğudur. Bunlara ek olarak hamilelik döneminde geçirilen enfeksiyonlar, kirli hava solunması, bazı ilaçları sık kullanımı gibi çevresel etkilerin de otizmi ortaya çıkarabilmektedir.
Otizm tanısı nasıl konur?
Otizm tanısı, yukarıda sayılan birçok farklı semptomun aynı anda görülmesi durumunda, doktor gözetiminde koyulabilir. Her bebek ve çocuk belirli gelişim evrelerini tamamlayarak büyür ve ortalama olarak aynı zamanlarda belirli aşamalardan geçer. Ancak otizm belirtileri genel olarak 2-3 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlar ve doktorların düzenli takibi ile konulabilir. Çocuğun çevresinde bulunan kişilerin dikkatli gözlemleri ve takibi ile olası durumlar hızla doktora bildirilmelidir. Otizmde erken tanının önemi çok büyüktür çünkü ne kadar erken tanı konabilirse o kadar hızlı yok katetme şansı vardır. Tanı için herhangi bir test ya da araştırma bulunmamaktadır. Doktorlar çocuktaki belirli ve olması gereken motor hareketlerin olmaması ya da normalin dışında olması durumunda bu tanıyı koyarlar.
Otizm nasıl tedavi edilir?
Otizmin tedavisinde en önemli aşama erken tanıdır çünkü ne kadar erken teşhis konulursa yapılacak olan eğitim çalışmaları o denli başarıya ulaşabilir. Tedavi süreçlerinin erken başlatılması tedavinin başarısını artıran temel unsurdur. Otizm spektrum bozukluğu için temel bir tedavi şekli ya da ilaç yoktur. Aynı şekilde bu hastalığın aşısı da bulunmamaktadır. Ek olarak bir kişiye uygulanan tedavi diğerinde başarıya ulaşamaz. Özellikle okul öncesi dönemde tanı arkasından atılacak adımlarla çocuğun sosyal, iletişim, fonksiyonel ve davranışsal becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Farklı terapiler, profesyoneller gözetiminde yapılan eğitimler, ailenin de işin içine katıldığı tedavi süreçleri etkili sonuçlar verebilmektedir. Bunun dışında psikolojik ya da gerekli durumlarda psikiyatrik destek de oldukça önemlidir.
YORUM YAP