Bazı kişilerin sahip oldukları gen yapıları sebebiyle belirli kanser tiplerine yakalanma risklerinin diğerlerine göre daha fazla olduğu uzmanlarca kabul edilen bir gerçek. İşte bu nedenle ailesinde kanser geçmişi olanlar bu yazıyı mutlaka okumalı.
Kanserli Hücre Nasıl Oluşuyor?
Malum, vücudumuz hücrelerden oluşuyor. Hücrelerimizde yer alan çekirdeğin içinde ise genlerden oluşan 23 adet kromozom bulunuyor. Vücudumuzun geneline baktığımızda, her insanda 25.000 adet gen var olduğunu söyleyebiliriz. İşte tüm bu genler, vücudumuzun nasıl büyüyüp, gelişeceğini belirliyor.
Şimdi gelelim kanserli hücrelerin nasıl oluştuğuna... Kanser, hücre içinde yer alan bir veya birden fazla gende meydana gelen birtakım sorunlardan kaynaklanıyor. (Gendeki bu değişime hata ya da mutasyon deniliyor) Buradaki önemli nokta şu ki, sağlıklı bir hücrenin kanserli bir hücreye dönüşmesi için genellikle altı veya daha fazla gen hatası içermesi gerekiyor. Çünkü bu hatalar bir araya geldiğinde bir hücrenin randımanlı şekilde çalışmasına engel oluyorlar. Böylelikle sağlıklı bir hücre, kanserli bir hücreye dönüşüyor. Ve ne yazık ki kontrolsüz bir şekilde büyümeye ve bölünmeye başlıyor.
Kontrolsüz bir şekilde büyüyen bu hatalı genlerin bir kısmı anne ve babalarımızdan kalıtımsal olarak bizlere geçen genlerken, bir kısmı da sigara veya güneş gibi dış etkenlerden kaynaklanabiliyor.
Kalıtımsal mı Dış Etkenlerden mi?
Hepimiz dış etkenlerin sağlığımızı nasıl olumsuz etkilediğini artık biliyoruz. Ama burada belirtilmesi gereken bir şey var; o da dış etkenlerden kaynaklanan gen değişimlerinin, vücudumuzda yer alan tüm genleri etkilemiyor olduğu. Yani dış etkenlerden kaynaklanan kanser türleri, kalıtımsal değildir ve çocuklarımıza geçmez. Bunlara edinilmiş mutasyon deniliyor.
Kanser riskini arttıran bazı hatalı genler, anne ve babadan çocuğa geçebilir. Bunlara kalıtımsal kanser hücreleri deniyor. Bu durum ise bir yumurta ya da sperm hücresinde yer alan genlerde bir hata ya da yanlışlık olduğunda gerçekleşiyor. O zaman da bu hatalı gen, anne ve babadan çocuğa geçebiliyor. Kanser riskini arttıran genler, kansere duyarlılığı olan genler olarak adlandırılıyor.
Hatalı Genler Kesin Çocuğa Geçer mi?
Genlerimiz normal şartlarda bizleri kansere karşı korurlar. Nasıl mı? Şöyle ki, hücreler bölünürken doğal olarak DNA hasarını düzeltirler. Ama kalıtımsal olarak hatalı genlerin içindeki DNA hasarı tamir edilemiyor.
Bizler hem annemizden hem de babamızdan gen alırız. Eğer ebeveynlerden biri, bir tane hatalı gene sahipse her bir çocuğa 1/ 2 oranında bu genin geçme ihtimali oluyor. Bu da çocuklardan bazılarının kansere dönüşme riski olan bu hatalı geni taşırken, diğerlerinin taşımama durumunu açıklıyor.
Her Hatalı Gen Kansere Dönüşür mü?
Öte yandan bir kişinin ailesinden kendisine geçen hatalı bir gen ile doğmuş olması bu kişinin % 100 kanser olacağı anlamına da gelmiyor. Ancak bu kişilerde bazı kanser tiplerine yakalanma riskinin diğer kişilere oranla daha fazla olduğu bir gerçek. Aynı zamanda daha genç yaşta kansere yakalanma riskleri da daha fazla. Doktorlar bunu genetik yatkınlık olarak adlandırıyorlar. Normal şartlar altında kanserin oluşabilmesi için, ileri derece gen değişimi (mutasyonu) olması gerekir. Bu da birden değil, yıllar içerisinde olur.
Kalıtımsal Kanserler Ne Kadar Yaygın?
Kalıtımsal olarak edinilen hatalı genler yüzünden oluşan kanserler, yaşla gelişen ya da diğer faktörlerle gelişen kanserlere göre daha az yaygındır. Pek çok kanser tesadüf ve çevre etkeni birleşimi ile gelişir; sadece özel bir kanser geni kalıtımsal olarak edinildiği için değil.
Genetik uzmanları, her 100 kanser vakasından 2 veya 3’ünün edinilmiş hatalı genden kaynaklı olduğunu tahmin ediyor.
Ailedeki kanser geçmişi çok yüksek oranla şunlarla ilintilidir:
- Ailenizde kimin kansere yakalanmış olduğu
- Bu kişilere kanser teşhisi konulduğunda kaç yaşında oldukları
- Aynı ya da benzer kanser tiplerine sahip ne kadar çok akrabanız var ise ve ne kadar genç yaşta kanser oldukları teşhis edildi ise, o oranda ailenin kanser geçmişi güçlü demektir. Bu da bu ailede oluşan kanser vakalarına, kalıtımsal hatalı genin sebebiyet verdiği oranını arttırıyor.
- Bu aile ağacı, bu kanser tipinin kalıtımsal olarak edinilmiş hatalı gen yüzünden oluştuğunu gösteriyor.
Aşağıdaki durumlardan herhangi biri sizde de bulunuyorsa ailevi risk taşıyorsunuz demektir:
- Anne ya da baba tarafınızdan birinin akrabalarından ikisinde kanser vakası bulunması.
- Akrabaların aynı tür kansere sahip olmaları ya da farklı kanserlerin aynı hatalı gen yüzünden ortaya çıkmış olması.
- Kanserin, aile üyeleri gençken oluşması (50 yaş altı).
- Akrabalarınızdan birinde genetik testler sonucu hatalı gen bulunması.
Unutulmaması gerekir ki, kanser vakaları 60 yaş üzeri kişilerde gençlere oranla daha yaygındır. Bu da bizlere yaşlı insanlardaki kanser vakalarının kalıtımsal olarak geçen kanser hücrelerinden pek de kaynaklanmadığını gösteriyor.
Eğer hatalı bir gene sahipseniz doktorunuz, toplumun geneline oranla hangi oranda kansere yakalanma riskiniz olduğu konusunda sizi bilgilendirecektir. Ayrıca sizlere bazı kanser türleri için düzenli kontroller önerip, kanserin oluşma riskini minimuma indireceklerdir.
Unutmayın, erken teşhis ve rutin kontroller kanser vakaları için hayati önem taşır.
Kansere karşı bugünden tedbir almak için Kansere İnat Yaşasın Hayat Sigortası yaptırabilirsiniz. Bu sigortayla kendinizi (veya yakınlarınızı) kansere karşı koruma altına alırken ücretsiz olarak Ayrıcalıklar Kulübü’ne üye olabilirsiniz. Ayrıca poliçenizle beraber spor merkezleri, sigara bırakma merkezleri, beslenme danışmanlığı gibi sağlıklı yaşamı destekleyen birçok aktivitede de %40’a varan indirimlerden faydalanabilirsiniz.
YORUM YAP